امام جعفر صادق ـ علیه‌السّلام ـ فرمودند: «کسی که این نماز را بخواند ثواب صدهزار حج و صدهزار عمره را می‌برد و هر حاجتی از خدا درخواست کند، خداوند آن را برآورده می‌سازد».
چگونه در روز عید غدیر با دعا حاجت بگیریم؟
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: «کسی که این نماز را بخواند ثواب صدهزار حج و صدهزار عمره را می‌برد و هر حاجتی از خدا درخواست کند، خداوند آن را برآورده می‌سازد».
نماز روز عید غدیر دو رکعت است که در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه سوره توحید و ده مرتبه آیه‌الکرسی و ده مرتبه سوره قدر خوانده می‌شود و بهتر است این نماز نزدیک ظهر به جا آورده شود و قبل از آن غسل انجام گیرد.
اعمال شب و روز عید غدیر
افطاری دادن
در میان اعمال روز غدیر، افطاری دادن به مؤمن جایگاهی والا دارد. بر اساس روایات در این عمل فضیلتی بزرگ نهفته است. امام علی (ع) می‌فرمایند: من افطر مؤمنا فی لیلة فکانما افطر فئاما...
کسی که مؤمن روزه‌داری را در غدیر افطار دهد، مانند این است که ده فئام را افطار داده است. فردی پرسید: ای امیرمؤمنان (ع)، فئام چیست؟ حضرت فرمودند: صد هزار پیامبر (ص) و صدیق و شهید. آن‌گاه ادامه دادند: پس چگونه خواهد بود فضیلت کسی که جمعی از مؤمنین و مؤمنات را تکفل کند.
شبیه به این روایت، حدیثی از امام جعغر صادق (ع) نیز نقل شده است.
بر اساس برخی از روایات امام علی بن موسی‌الرضا (ع) در روز عید غدیر، گروهی را برای افطار نزد خود نگاه داشتند.
برادر شدن
روز ولایت، روز برادری است و روز برادری، روز ولایت است; این دو با یکدیگر پیوندی ناگسستنی دارند و حلقه وصلشان ایمان است; زیرا از سویی ایمان با ولایت پا می‌گیرد و از سوی دیگر اهل ایمان برادر یکدیگرند. (انما المؤمنون اخوة)
به همین دلیل عقد برادری یکی از آداب روز غدیر شمرده شده است. این عقد به صورت زیر است: یکی از دو نفر دست راست خود را بر دست راست دیگری می‌گذارد و می‌گوید:
و اخیتک فی الله و صافیتک فی الله و صافحتک فی الله و عادهت الله و ملائکته و رسله و انبیائه و الائمة المعصومین (ع) علی انی ان کنت من اهل الجنة و الشفاعة و اذن لی بان ادخل الجنة لا ادخلها الا و انت معی.
با تو در راه خدا برادر می‌شوم; با تو در راه خدا راه صفا و صمیمیت در پیش می‌گیرم; با تو در راه خدا دست می‌دهم و با خدا، ملائکه، کتاب‌ها، فرستادگان و پیامبرانش و ائمه معصومین (ع) عهد می‌بندم که اگر از اهل بهشت و شفاعت‌شده، اجازه ورود به بهشت یافتم، داخل آن نشوم مگر آن‌که تو با من همراه شوی.
آن‌گاه دیگری می‌گوید: قبلت; یعنی قبول کردم. سپس می‌گوید: اسقطت عنک جمیع حقوق الاخوة ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزیارة; جز شفاعت و دعا و زیارت، همه حقوق برادری را ساقط کردم.
بیزاری‌جستن
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: تبری الی الله عز و جل ممن ظلمهم حقهم ; در روز غدیر از کسانی‌که به اهل بیت (ع) ستم کردند بیزاری می‌جویی.
پوشیدن لباس پاکیزه و نو
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: یحب ... ان یلبس المؤمن انظف ثیابه و افخرها ؛ در روز غدیر لازم است مؤمن، پاکیزه‌ترین و فاخرترین لباس خود را بپوشد.
مرحوم میرزا جوادآقا تبریزی این عمل را از مستحبات مؤکد غدیر می‌شمرند.
تبریک و تهنیت
تبریک و تهنیت از برجسته‌ترین آداب هر عیدی است. در اسلام نیز سنت تبریک و تهنیت در عید غدیر جایگاهی ویژه یافته است. پیامبر (ص) بر تبریک گفتن در این روز تأکید ورزیدند و به مردم فرمودند: هنئونی هنئونی ; به من تهنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.
امام جعفر صادق (ع) شیوه تهنیت گفتن در روز غدیر را چنین آموزش داده‌اند:
وقتی یکدیگر را ملاقات کردید، بگویید: الحمدلله الذی اکرمنا بهذا الیوم و جعلنا من الموفین بعهده الینا و میثاقه الذی واثقنا به من ولایة ولاة امره و القوام بقسطه و لم یجعلنا من الجاحدین و المکذبین بیوم الدین.
سپاس خدای را که ما را به این روز گواهی داشت و ما را از مؤمنان و کسانی قرار داد که به پیمان و میثاقی که درباره والیان امرش و برپا دارندگان قسط و عدالتش از ما گرفته است، وفا کردیم و ما را از انکارکنندگان و تکذیب‌کنندگان رستاخیز قرار نداد.
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) فرمودند که هنگام برخورد با یکدیگر بگویید: الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمؤمنین (ع) سپاس خدای را که ما را از تمسک‌کنندگان به ولایت امیرمؤمنان (ع) قرار داده است.
تبسم
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) فرمودند: ... و هو یوم التبسم فی وجوه الناس من اهل الایمان فمن تبسم فی وجه اخیه یوم الغدیر نظر الله الیه یوم القیامة بالرحمة و قضی له الف حاجة و بنی له فی الجنة قصرا من در بیضاء و نضر وجهه ...
روز غدیر روز تبسم به روی مؤمنین است. کسی که در این روز به روی برادر مؤمنش تبسم کند، خداوند در روز قیامت، نظر رحمت به او می‌افکند، هزار حاجتش را برآورده ساخته و قصری از در سفید برایش بنا می‌کند و صورتش را زیبا می‌سازد.
توسعه زندگی
در روز عید غدیر، باید چهره زندگی عوض شود. همه بکوشند برنامه عادی زندگی خود را بر هم زده و آن را با رفتارهایی سخاوتمندانه‌تر و نشاط‌انگیزتر بیارآیند تا همگان در همه‌جا طعم شیرین عید را بچشند و رایحه دل‌انگیز آن را استشمام کنند. یقینا در صدر توسعه‌دادن زندگی، توسعه مالی قرار دارد. امام علی بن موسی‌الرضا (ع) فرمودند: هو الیوم الذی یزید الله فی مال من عبدالله و وسع علی عیاله و نفسه و اخوانه...
روز غدیر روزی است که خدای متعال در مال کسی که خدا را عبادت کند و بر خانواده، خویشتن و برادران ایمانی خود توسعه دهد، فزونی پدید می‌آورد.
جشن گرفتن
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) در عید غدیر، احوال کسان و اطرافیان خود را تغییر داد و وضع تازه‌ای در آنان ایجاد کرد.
حمد کردن
پیامبر (ص) فرمودند: یکی از سنت‌ها این است که مؤمن در روز عید غدیر، صد بار بگوید: الحمدلله الذی جعل کمال دینه و تمام نعمته بولایة امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع).
دعا
معصومان (ع) پیروانشان را به دعا در روز عید غدیر سفارش کرده‌اند. دعاهای ویژه این روز عبارتند از:
1- دعایی که با این جمله آغاز شده است:
اللهم انک دعوتنا الی سبیل طاعتک... .
2- دعایی که در آغاز این عبارت دیده می‌شود:
اللهم انی اسئلک بحق محمد نبیک و علی ولیک و الشان و القدر الذی خصصتهما دون خلقک... .
این دعا در مفاتیح‌الجنان ذکر شده است.
دید و بازدید
دید و بازدید، یکی از آداب روزهای عید و شادی است. این سنت، مردم را شاداب‌تر و نام و یاد عید را در دل و ذهنشان ریشه‌دارتر می‌کند. اسلام همین سنت را برای عید غدیر در نظر گرفته و آن را مورد تأکید قرار داده است.
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) فرمودند: من زار مؤمنا ادخل الله قبره سبعین نورا و وسع فی قبره، و یزور قبره کل یوم سبعون الف ملک یبشرونه بالجنة.
کسی‌که در روز غدیر به دیدار مؤمنی برود، خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد و قبرش را وسیع می‌سازد; هر روز هفتادهزار فرشته قبرش را زیارت کرده، به او بشارت بهشت می‌دهند.
شایسته است این سنت در روز عید غدیر که بزرگ‌ترین عیدها است، اجرا شود تا علاوه بر احیای روز غدیر، رشته‌های الفت و مودت میان مردم محکم‌تر شود.
روزه
روزه در روز عید غدیر، بسیار مستحب است و فضیلتی استثنایی دارد.
امام علی (ع) فرمودند: اذا اخلص المخلص فی صومه لقصرت ایام الدنیا عن کفائته.
اگر بنده مخلصی در روزه این روز اخلاص داشته باشد، همه روزهای دنیا توان برابری با آن را ندارند; به عبارت دیگر، اگر کسی همه روزهای دنیا زنده باشد و همه را روزه‌دار سپری کند، ثوابش کمتر از ثواب روزه این روز خواهد بود.
نخستین جانشین راستین رسول خدا (ص) همچنین فرمودند: ... و جعل الجزاء العظیم کفاءة عنه.
... خداوند در برابر روزه عید غدیر پاداشی بزرگ نهاده است.
امام جعفر صادق (ع) یارانشان را به این امر تشویق کردند و فرمودند:
انی احب لکم ان تصوموه... .
من دوست دارم شما این روز را روزه بگیرید.
آن بزرگوار همچنین فرمودند: صیام یوم غدیر خم یعدل عندالله فی کل عام مائة حجة و مائة عمرة مبرورات متقبلات.
روزه روز غدیر خم نزد خداوند در هر سال، برابر با صد حج و صد عمره مقبول است.
پیرامون روزه عید غدیر، روایت بسیار وارد شده است. آن‌چه ذکر شد از باب نمونه بود.
زیارت
یکی از اعمال روز عید غدیر، زیارت امیر مؤمنان مولا علی (ع) است.
زیارت آن حضرت (ع) به دو صورت ممکن است:
1. زیارت در حرم مطهر
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) به احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی فرمودند: ای فرزند ابونصر، هر کجا بودی، در روز غدیر کنار قبر امیرمؤمنان (ع) حاضر شو. همانا خداوند در این روز گناه شصت سال مرد و زن مؤمن را می‌آمرزد.
به‌درستی که پروردگار در این روز دو برابر آن‌چه در ماه مبارک رمضان، شب قدر و شب عید فطر آزاد می‌کند، می‌رهاند.
شیوه زیارت آن حضرت را از امام هادی (ع) مرحوم شیخ عباسی قمی (ره) در مفاتیح‌الجنان روایت کرده است.
2. زیارت‌های عمومی
این زیارت که به حرم مطهر اختصاص ندارد و ارادتمندان ولایت در همه‌جا می‌توانند از آن بهره‌گیرند، دو مورد است:
الف. زیارت امین‌الله;
ب. زیارت روایت‌شده از امام جعفر صادق (ع).
هر دو زیارت در مفاتیح‌الجنان ذکر شده است.
زینت دادن
آراستن پیکر و آذین‌بستن خانه، کوچه و بازار در روزهای عید، عملی رایج است. عیدی در ذهن و دل مردم زنده است که در آن خویش را بیارایند و در و دیوار را آذین‌بندی کنند.
چون عید غدیر بزرگ‌ترین عید است مردم باید در آن، بیش از هر عید دیگر، شادمانی کنند و خود و جامعه را بیارایند، فضیلت این عمل بسیار است. امام علی بن موسی‌الرضا (ع) فرمودند:
روز غدیر روز زینت است، کسی‌که برای روز غدیر زینت کند، خداوند همه گناهان کوچک و بزرگش را آمرزیده، فرشتگانی به سوی او می‌فرستد تا حسنات او را بنویسند و تا عید غدیر سال بعد بر درجات او بیفزایند.
اهمیت زینت در این روز چنان است که امام علی بن موسی‌الرضا (ع) برای گروهی لباس‌های نو، انگشتر و کفش فرستادند.
شادی کردن
امام علی (ع) فرمودند: و اظهروا ... السرور فی ملاقاتکم ; در برخوردها شادی را آشکار کنید.
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: روز غدیر روز خوشحالی و شادی است.
شکرگزاری
امام علی (ع) فرمودند: در روز غدیر، خدای را بر آن‌چه به شما ارزانی داشته است، نعمت ولایت، شکر کنید.
صدقه دادن
یکی از مستحبات مؤکد روز غدیر، صدقه دادن است. امام علی (ع) فرمودند: الدرهم فیه بمائتی الف درهم ; فضیلت یک درهم که در روز غدیر داده شود، با فضیلت دویست‌هزار درهم برابر است.
صلوات فرستادن
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: در روز غدیر، بر محمد و اهل بیت ایشان، صلوات بسیار می‌فرستی.
طعام دادن
در روز غدیر، غذا دادن به مؤمنان اهمیت بسیار دارد. امام جعفر صادق (ع) می‌فرمایند: و اطعم اخوانک ; در روز غدیر، برادران دینی‌ات را اطعام کن.
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) در فضیلت این عمل فرمودند: من اطعم مؤمنا کان کمن اطعم جمیع الانبیاء و الصدیقین ; کسی‌که مؤمنی را در روز غدیر غذا دهد، مانند فردی است که همه پیامبران و صدیقین را غذا داده است.
اهمیت طعام دادن در این روز به اندازه‌ای است که امام جعفر صادق (ع) روز غدیر را روز اطعام طعام خوانده‌اند.
عبادت
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) فرمودند: هو الیوم الذی یزید الله فی مال من عبد فیه... .
غدیر روزی است که خداوند بر مال کسی که در آن عبادت کند، می‌افزاید ... .
عطر زدن
بر اساس برخی از روایات امام جعفر صادق (ع) مؤمنان را به استعمال عطر در روز عید غدیر سفارش کرده‌اند.
عمل صالح انجام دادن
روی ان العمل فیه یعدل ثمانین شهرا و دوی انه کفارة ستین سنة.
روایت شده است کردار نیک در روز عید غدیر، با عمل هشتاد ماه برابری می‌کند و نیز روایت شده که کردار نیک در این روز کفاره شصت سال است.
غسل کردن
علمای شیعه بر مستحب بودن غسل در روز عید غدیر اجماع دارند و آن را مستحب مؤکد می‌دانند. بهتر این است که غسل در اول روز انجام گیرد.
قضای حوائج مؤمنان
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: واقض حوائج اخوانک ; در عید غدیر حاجت‌های برادرانت را برآور.
کمک کردن
کمک کردن به ضعیفان و نیازمندان، پیام ویژه صاحب غدیر برای روز غدیر است; پیامی که به فرمان حضرت (ع) باید دهان به دهان به همه مردم ابلاغ شود:
و لیعد الغنی علی الفقیر و القوی علی الضعیف; باید در روز غدیر ثروتمند به تهیدست و توانا به ناتوان کمک کند.
گذشت و آشتی کردن
چشم‌پوشی از گناه برادران و برقراری ارتباط دوستانه از دیگر مستحبات روز غدیر شمرده شده است.
گشاده‌رویی
امام علی (ع) فرمودند: و اظهروا البشر فیما بینکم ; با یکدیگر با گشاده‌رویی برخورد کنید.
مساوات
امام علی (ع) فرمودند: و ساووا بکم ضعفائکم ; میان خویش و ضعیفان، مساوات ایجاد کنید.
مصافحه
امام علی (ع) فرمودند: اذا تلاقیتم فتصافحوا بالتسلیم ; وقتی در روز عید غدیر یکدیگر را ملاقات کردید، به هم دست بدهید و سلام کنید.
مهربانی و عطوفت کردن
امام علی (ع) فرمودند: و التعاطف فیه یقتضی رحمة الله و عطفه... .
با یکدیگر عطوفت و مهربانی کردن در روز غدیر، موجب رحمت و عطوفت خدای متعال خواهد شد.
مهمان کردن
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) در روز عید غدیر گروهی را برای افطار نزد خود نگاه داشتند.
نماز
1. نماز شب عید غدیر
این نماز دوازده رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد. در هر رکعت، بعد از سوره حمد توحید ده بار و آیة‌الکرسی یک بار خوانده می‌شود. در رکعت دوازدهم باید هر یک از حمد و سوره را هفت بار خواند و این ذکر را ده بار در قنوت تکرار کرد: لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و یمیت و یحیی و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی کل شی قدیر.
در دو سجده رکعت آخر، این ذکر ده بار خوانده می‌شود:
سبحان من احصی کل شی علمه سبحان من لا ینبغی التسبیح الا له سبحان ذی المن و النعم سبحان ذی الفضل و الطول سبحان ذی العز و الکرم اسالک بمعا قد العز من عرشک و منتهی الرحمة من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامة ان تصلی علی محمد رسولک و اهل بیته الطیبین الطاهرین و ان تفعل بی کذا و کذا [به جای کذا و کذا حاجت خود را [ذکر کند] و سپس بگوید انک سمیع مجیب.
2. نماز روز عید غدیر
نیم‌ساعت پیش از ظهر عید غدیر، دو رکعت نماز مستحب است. در هر رکعت بعد از حمد، سوره‌های توحید، قدر و آیة‌الکرسی ده بار خوانده می‌شود.
نیکی و احسان
امام علی (ع) فرمودند: تباروا یصل الله الفتکم و البر فیه یثمر المال و یزید فی العمر.
یه یکدیگر نیکی کنید که خداوند الفت میان شما را پایدار می‌سازد و نیکی در این روز موجب افزایش مال و عمر می‌شود.
امام جعفر صادق (ع) فرمودند:
در روز غدیر به برادران ایمانی، بسیار نیکی کن.
وام گرفتن برای کمک به دیگران
امام علی (ع) فرمودند: من استدان لاخوانه و اعانهم فانا الضامن علی الله ان ابقاه قضاه و ان قبضه حمل عنه.
کسی‌که وام بگیرد تا به برادران مؤمنش کمک کند، از سوی خدا ضمانت می‌کنم که اگر او را زنده نگه داشت، بتواند وام خود را بپردازد و اگر نگه نداشت، آن دین از دوش او برداشته شود.
توجه به دو نکته آشکار می‌سازد که چگونه روز غدیر روزی ویژه به شمار آمده و کمک کردن به دیگران در آن عملی بسیار مهم است.
الف) هر چند وام گرفتن از نظر شرع کار چندان مرغوبی نیست اما این کار برای کمک به دیگران مستحب است.
ب) اسلام، حق‌الناس را بسیار مهم شمرده اما در روایت آمده است که اگر وام‌گیرنده توفیق حیات نیافت، خداوند حق مالی قرض‌دهنده را از دوش او برمی‌دارد.
هدیه دادن
امام علی (ع) فرمودند: هبو - او هیئوا - لاخوانکم و عیالکم عن فضله ; از آن‌چه خدای متعال بر شما ارزانی داشته است، به خانواده و برادرانتان ببخشید.
و نیز فرمودند: تهادوا نعم الله کما مناکم؛ نعمت‌های خداوند را به یکدیگر هدیه کنید، همان‌طور که به شما عطا فرموده است. امام علی بن موسی‌الرضا (ع) فرمودند: افضل علی اخوانک فی هذا الیوم ; در این روز به برادرانت بخشش کن.
امام علی بن موسی‌الرضا (ع) در این روز برای خانواده گروهی از اصحاب، غذا، گندم، لباس‌های نو و حتی انگشتر و کفش فرستاد.
همایش
گردهمایی، یکی از اعمال و احکام روز غدیر است. این دستور الهی - سیاسی در راستای تقویت ارتباط با ولایت و رهبری الهی و پایبندی به لوازم آن صادر شده است.
امام علی (ع) فرمودند: ... واجمعوا یجمع الله شملکم; در روز غدیر، گردهم آیید تا خداوند امور شما را از نابسامانی و پراکندگی برهاند.
منابع:
بحارالانوار ،مصباح المجتهد، الغدیر،اصول کافی ،التهذیب،مفاتیح الجنان، تحریرالوسیله،المراقبات،مستدرک الوسائل
کمترین حقی که از خدای سبحان بر گردن شماست
