وقف تام یعنی یعنی وقف بر روی کلمه ای که به لحاظ معنی و لفظ ارتباطی به کلمه ما بعد خود نداشته باشد و غالباً نوعی استدلال و نتیجه به همراه دارد.این نوع وقف بیشتر در آخر آیات و پایان داستانها و موضوعات در قرآن مطرح می باشد و علاوت آن حرف ( ط ) است.
قرآن کریم بنا بر قول مشهور دارای ۶۲۳۶ آیه می باشد که هر آیه با شماره خاص خود مشخص گردیده است.در طی قرون و اعصار اساتید و صاحب نظران بسیاری در باب چگونگی وقف بر اخر آیات سخن رانده و ارئه طریق نموده اند که در این قسمت به ذکر هر کدام به صورت جداگانه می پردازیم :
قرآن کریم کتابی است که در نهایت فصاحت و بلاغت ادبی نازل گردیده،چه بسا که وقف بر روی یک کلمه معانی وسیعی را در بر داشته و شنونده را به تفکر و تدبر وا دارد.اینکه ما بخواهیم صرفا نظرات نحویون و قوانین صرف و نحوی را در قرائت خود به کار گیریم نقاط ضعف و قوتی را در بر دارد چرا که با عنایت به این قوانین تمامی موارد صرف و نحوی که در الفاظ و ترکیب آیات رعایت شده و غالباً در لفظ خلاصه می شود.با نگرش صرف و نحوی در وقف و ابتدا معانی آیات و مقصود کلام دچار نقصان خواهد شد.فصاحت و بلاغت آیات ایجاب می نماید که در پاره ای موارد قوانین نحو شکسته شود تا مراد و مقصود حاصل گردد.
وقف کُفران
در قران کریم به قول مشهور نوزده موضع وجود دارد که صورت وقف عمدی و با اختیار روی این مواضع موجب تکفیر و معصیت خواهد بود.این وقف تفاوتی کوچکی با وقف قبیح دارد. (توجه کنید)
مواقف نوزده گانه کفران به این شرح می باشد.
وقف معانقه یا مراقبه
وقف معانقه یا مراقبه یعنی در آیه ای دو نزدیک هم باشند.با شرایط وقفی یکسان که در صورت وقف بر یکی بر دیگری نمی توان وقف نمود.
* معانقه یعنی دست به گردن هم شدن و مراقبه یعنی نگهداری و محافظت.ابوالفضل عبدالرحمن بن احمد عجلی این علامت را وضع نموده که نشانه آن سه نقطه در کنار هم می باشد.او آن را از نقطه های نون و قاف کلمه معانقه اخذ کرده است و در هیجده و به روایتی بیست و شش موضع قرآن کریم نیز قرار داده است.
وقف مطلق عبارت از آن است که دو آیه یا عبارت از لحاظ لفظ و معنا در شرایطی باشند که وقف به عبارت اول و ابتدا به عبارت بعد هر دو نیکو و پسندیده بوده و وصل دو آیه نیز بلامانع و موجه باشد.به عبارت دیگر وقف مطلق می تواند شاخه ای از وقف تام باشد.
این وقف عبارت است از آنکه در وقف و ابتدا عبارت یا آیه دوم از لحاظ لفظ و معنا نیازمند به ماقبل خود باشد.ولی به جهت طول آیات و یا ضعف نفس قاری یا حافظ مجوز وقف بر انتهای عبارت اول داده شده است.
نوعی از وقف که بنا بر علتی عارض و موجه شده است.اگر چه وصل عبارت و آیات مذکور جایز هم می باشد این وقف مترادف با وقف کافی است.
وقف صالح یعنی وقف بر روی کلمه ای که با کلمات ما قبل و ما بعد خود ارتباط معنوی داشته و ارتباط لفظی ( نحوی ) نیز ترجیحاً دارد.یعنی وصل به وجه اقوی،اولی و وقف به وجه ضعیف اولی می باشد.علامت وقف صالح ( صلی ) به وجه اقوی در وصل و علامت ( قلی ) در وقف به وجه ضعیف می باشد.
وقف سنّت
بنابر اقوال مختلف که سند متّصله ای ندارند پیامبر گرامی اسلام به هنگام قرائت قرآن کریم در مواقف و مواضعی وقف نموده اند که به وقف سنت معروف می باشد.
البته در این مواضع هفده گانه اختلاف نظر وجود دارد.
وقف جایز یعنی وقف بر روی کلمه ای که با کلمات ما قبل و ما بعد خود ارتباط معنوی داشته و ارتباط لفظی و عدم آن هر دو جایز و یکسان است.یعنی وقف و وصل هر دو اولی بوده و امتیازی نسبت به هم ندارند.علامت وقف جایز حرف ( ج ) می باشد.
همانطور که از نام این وقف مشخص است در وقف اضطراری قاری قرآن سببی برای توقف ندارد چه لفظی و چه معنوی. بلکه علت وقف نفس تنگی، سرفه ، تپق ، فراموشی ، خواب و امثال اینها می باشد که ممکن است به هنگام قرائت بر قاری عارض شود.
وقف غفران
غفران یعنی بخشش و آموزش و بنا به روایات معتبر به فرموده رسول اکرم وقف بر این مواضع در قرائت قرآن کریم باعث مغفرت و آموزش خواهد بود.این وقف در ۱۰ جای قرآن آمده است و در بعضی از قرآنها علامت غفران بر بالای کلمه موقوفه عنوان شده است.
وقف لازم یعنی قاری ملزم به ایستادن در آخر کلمه ای است که علامت وقف لازم را دارد و در صورتی که این کلمه به عبارت ما بعد خود وصل شود معنایی به جز معنای مقصوده حاصل شده و چه بسا باعث کفر و فساد در معنا می شود.این نوع وقف اشکال شرعی دارد.علامت وقف لازم را یا میم کوتاه وضع کرده اند.البته در قرآنهای عثمان طه اشکالاتی به این وقف وارد شده است که اشتباهاً جای وقف کافی قرار گرفته و اصلاً وقف لازم نیست.
وقف کافی یعنی وقف بر روی کلمه ای که ارتباط معنوی به کلمات قبل و بعد خود داشته ولی ارتباط لفظی به کلمات ما قبل ندارد.ای ننوع وقف در وسط و اخر آیات می تواند مطرح گردد.علامت وقف کافی ( قلی ) می باشد و نشان دهنده اولی بودن وقف بر وصل است.
وقف حسن یعنی وقف بر روی کلمه ای که با کلمات با بعد و ما قبلش ارتباط معنوی داشته باشد ولی ارتباط لفظی ( نحوی ) ترجیحاً ندارد.یعنی وقف به وجه اقوی ( اولی ) و وصل به وجه ضعیف ( اولی ) می باشد.
تعریف وقف و ابتدا
وقف وابتدا فن با ارزشی است که با شناخت آن کیفیت ادای قرائت معلوم می شود.از این جهت که قاری در چه محل هایی باید وقف کندکه معنا تمام باشد و از چه جاهایی باید شروع کند که معنا را مختل نسازد.
وقف معانقه یا مراقبه
وقف معانقه یا مراقبه یعنی در آیه ای دو نزدیک هم باشند.با شرایط وقفی یکسان که در صورت وقف بر یکی بر دیگری نمی توان وقف نمود.
* معانقه یعنی دست به گردن هم شدن و مراقبه یعنی نگهداری و محافظت.ابوالفضل عبدالرحمن بن احمد عجلی این علامت را وضع نموده که نشانه آن سه نقطه در کنار هم می باشد.او آن را از نقطه های نون و قاف کلمه معانقه اخذ کرده است و در هیجده و به روایتی بیست و شش موضع قرآن کریم نیز قرار داده است.
وقف کُفران
در قران کریم به قول مشهور نوزده موضع وجود دارد که صورت وقف عمدی و با اختیار روی این مواضع موجب تکفیر و معصیت خواهد بود.این وقف تفاوتی کوچکی با وقف قبیح دارد. (توجه کنید)
مواقف نوزده گانه کفران به این شرح می باشد.
مقابله در لغت به معنی در مقابل یکدیگر قرار گرفتن و تأهل دو چیز با هم و به عبارتی نوعی مقایسه و معادله بین دو عبارت و شیء از لحاظ کیفی وکمی است و منظور از ازدواج وصل نمودن دو شیء یا کبلام به هم است و در اصطلاح وقف مقایسه و ازدواج عبارت است از این که قاری قرآن زمانی به آیاتی می رسد که از لحاظ لفظ و معنی کامل بوده و محل وقف است ولی به جهت مقایسه و مقابله. دو آیه متضاد را به وصل خوانده و در عبارت دوم وقف می نماید.
کلام امیر
کمترین حقی که از خدای سبحان بر گردن شماست
این که از نعمت های او در راه نافرمانی اش یاری نباید خواست .
عن الفضیل بن یسار عن ابی عبدالله (علیه السلام ) قال سمعته یقول : ان الذین یعالج القرآن و یحفظه بمشقه منه و قله حفظ له اجران
** از فضیل بن یسار نقل شده که گفت: شنیدم امام صادق (علیه السلام) می فرمود: همانا کسی که با قرآن همدم است و آن را با مشقت و کمی حافظه حفظ می کند دو اجر دارد**
ترجمه اصول کافی- ج 6 ص 407
